گذری کوتاه بر موسیقی پاپ در ایران

موسیقی پاپ در ایران، پس از تأسیس رادیو در سال ۱۳۰۹ ه .ش و جنگ جهانی دوم، رونق گرفت. ریشه های این موسیقی، به نوعی به قرن دوازدهم و حکومت قاجار می رسد. انواع موسیقی پاپ از جمله رومبا، تانگو و همچنین موسیقی والس از حدود پنجاه سال پیش در ایران مطرح شدند. موسیقی پاپ در ایران با خوانندگی افرادی چون ویگن و عارف آغاز شد. این موسیقی، تقلید کاملی از موسیقی غرب بود و فقط اشعار آنها را به فارسی ترجمه کرده بودند. معرفی موسیقی پاپ به رادیو تا حد زیادی مرهون موسیقیدان ارمنی ایرانی، سورن، است.

اولین استودیوی ایران طنین نام داشت که بسیار تأثیرگذار و موفق عمل می کرد. بخش اعظم قطعات موسیقی در فاصله آن سالها در این استودیو ضبط می شدند. آثاری که از این استودیو بیرون می آمد تازه و مبتکرانه بود و عمدتا ً به عنوان موسیقی سالهای پنجاه شناخته می شدند.

دهه پنجاه برای موسیقی دهه موفقی بود، ولی موسیقی پاپ به اوج خود نرسید. حکومت درباره ادبیات و مخصوصا ً شعر، سختگیری زیادی را اعمال می کرد و در نتیجه، هنرمندان، واقعیتهای اجتماعی و فرهنگی را به شکل زیرکانه ای در ترانه های پاپ مطرح می کردند. این نکته قابل ذکر است که رادیو و تلویزیون در گسترش و ارائه آثار موسیقی پاپ در دهه پنجاه نقش بسیار تعیین کننده ای را ایفا کردند و در نتیجه این موسیقی، به شدت محبوب شد.

مخصوصا ً ارکستر پاپ رادیو تلویزیون نقشی حیاتی در این زمینه داشت. به علاوه، گروههای قوی و محبوبی چون آپولون و بتهوون با موفقیت خیره کننده ای شروع به کار کردند.

شایان ذکر است که ضبط موسیقی در آن روزها، کاملا ً وقت گیر، دقیق و هنرمندانه بود و همین دقتها و زحمات بود که به پایندگی و محبوبیت بسیاری از آثار موسیقی دهه پنجاه کمک کرد و کیفیت کارها را بالا برد. بخش اعظم آهنگها و ترانه های باارزش در زمینه موسیقی پاپ متعلق به این دوره است.

محبوبیت و شهرت موسیقی پاپ باعث شد که در سالهای ۴۰ و ۵۰، گروههای موسیقی زیادی تشکیل شوند. این گروهها غالبا ً خواننده مشهوری را به خدمت می گرفتند و یا خود باعث شهرت یک خواننده می شدند. یکی از این گروهها، گلدن رنیگ نام داشت که بر شهرت عارف افزود. موفق ترین گروه موسیقی در آن روزها بلک کتز به رهبری فرهاد بود که سبک خاصی در موسیقی داشت.

پس از انقلاب اسلامی ایران، موسیقی پاپ به عنوان نمونه سخیفی از فرهنگ پیشین، از صحنه موسیقی ایران حذف شد و بر آن مارک غربی و ضد اسلامی و ضد ایرانی بودن خورد و کلا ً ممنوع گردید. کمی بعد، بسیاری از خوانندگان و آهنگسازان موسیقی پاپ که دیگر نمی توانستند در داخل ایران فعالیت کنند، به لوس آنجلس مهاجرت کردند و سبک موسیقی لوس آنجلسی به سرعت در میان مردم ایران جا باز کرد و به رغم انتقادهای جد ّی از سوی صاحب نظران، به شد ّت مورد استقبال نسل جوان قرار گرفت. یکی از انتقادات به جا و جد ّی این بود که موسیقی لوس آنجلسی، بسیار تحت تأثیر موسیقی غربی و خالی از محتواست.

بعضی از کارشناسان علت این موضوع را نگاه سخیف و کاسبکارانه تولید کنندگان این نوع موسیقی که در پی کسب درآمدهای آنی و هنگفت هستند، می دانند. هنرمندان مهاجر که درواقع در تبعیدی خودخواسته زندگی می کنند، حال و حوصله خلق آثار ارزشمند را نداشتند. آنها غالبا ً افسرده و درگیر مسائل و مشکلات ابتدایی زندگی بودند و از همه مهم تر اینکه، رابطه تنگاتنگ با مخاطب را که رمز و راز آفرینش آثار ماندگار است، از دست داده بودند. ولی در هر حال، عامه مردم ایران نسبت به این موسیقی واکنش مثبت نشان دادند.

در طی سالهای گذشته و پس از یک دوره وقفه طولانی، موسیقی پاپ بار دیگر به عرصه موسیقی ایران برگشت. این رجعت درواقع واکنشی اجباری نسبت به موسیقی رو به گسترش لوس آنجلسی و درواقع نسخه ضعیفی از همان موسیقی بود. این جریان در هر حال توانست از این وجه که ۳۰ درصد از فروش نوارهای موسیقی لوس آنجلسی کاسته شد، تأثیر خود را بگذارد. پس از آن ۵۵ درصد مردم ایران که علاقه مند به موسیقی پاپ بودند، پاپ داخلی را ترجیح دادند.

با توجه به محدودیتهایی که در هر حال هنوز هم در زمینه موسیقی پاپ و اشعار آن وجود دارد، این موسیقی هرگز درخشش سالهای ۵۰ را پیدا نکرده و هنوز با شبیه سازی در صدا و ملودی، سعی دارد در مقابل موسیقی پاپ لوس آنجلسی قد علم کند.

صدا و سیما عملا ً از نظر ایجاد محبوبیت برای موسیقی پاپ به بن بست رسیده و بخش اعظم امکانات و وقت خود را در اختیار موسیقی و صداهایی قرار می دهد که به هیچ وجه توانایی، محبوبیت و تأثیر موسیقی دهه های پنجاه را ندارد. بر اساس تحقیقی که توسط رادیو بی .بی .سی انجام شده است، سلیقه مردم ایران در زمینه موسیقی پاپ را همچنان استودیوهای موسیقی لوس آنجلس رقم می زند.

یکی از طرفداران موسیقی پاپ می گوید از آنجا که خوانندگان و آهنگسازان موسیقی پاپ در داخل کشور صرفا ً به تقلید از موسیقی لوس آنجلس می پردازند، بدیهی است که شنوندگان ترجیح می دهند به موسیقی هنرمندان خارج گوش بدهند، کمبود بودجه و وقت هم، تأثیر مخر ّبی بر کل جریان موسیقی ایران، از جمله موسیقی پاپ گذاشته است.

موسیقی پاپ در سراسر جهان به چنان اعتلا و جایگاهی رسیده است که ما تصو ّرش را هم نمی توانیم بکنیم. موسیقی پاپ همچنان که از نامش برمی آید، موسیقی مردم است. مردم، این موسیقی را به رغم محدودیتها، دوست دارند و با آن ارتباط سریع برقرار می کنند.

یک موسیقیدان قدیمی می گوید روزگاری چنین تصور می شد که موسیقی هر کشوری لحن و سبک خودش را دارد و لذا نمی تواند جنبه بین المللی پیدا کند، درحالی که اینک موسیقی عرب، با محبوبیت بین المللی خود اثبات کرده است که این عقیده، صحیح نیست.

موسیقی پاپ ما تقلید بدی از موسیقی عرب و سایر کشورهاست، در نتیجه به جای اینکه مل ّت ما را به سایر ملل نزدیک کند، در محدوده کوچک و ناقص خود گرفتار شده و کاربرد صحیح و اصیل خود را از دست داده است. مدتهاست که موسیقی پاپ ایران، چه در زمینه خوانندگی، چه آهنگسازی و چه ترانه، از داشتن افراد تأثیرگذار و شاخص محروم بوده است و تا زمانی که کارشناسان زبده و موسیقیدانها و ترانه سراهای کارکشته، دست به کار نشوند، چاره ای جز گوش سپردن به تقلیدهای سخیف و مخر ّب سلیقه شنوندگان، وجود ندارد.

» تاریخچه موسیقی ایران
» بخش‌های اصلی موسیقی سنتی در ایران
» طنزنوشته های کوتاه جدید و جالب
» فهرست کد تلفن شهرستانهای ایران
» برگزاری مذاکرات کارشناسی ایران و ۱+5