ابزارهای صوتی درموسیقی
صدای انسان
اولین موسیقی ، به اغلب احتمال ، توسط صدای انسان به وجود آمد ، زیرا آوازخواندن خود قسمتی از آرزوهای روانی او را تشکیل می داد . به همین ترتیب ، موسیقی طی قرن ها همیشه در رابطه با خصوصیات صدای انسانی (آواز) ترقی کرده است . تصور این نکته مشکل نیست که انسان اولیه ، در کشف این نکته که صدایش دارای طنین و ارتقاع معینی است ، علاقه ای طبیعی نیز به اصواتی مشابه ، مانند زخمه زدن بر کمان ، وزیدن باد ازمیان نی های یک نیزار ، پیدا کرد که به تصادف به دست او آمده بود . گرایش طبیعی در مقایسه این اصوات با صدای انسان ، عامل اخیر را اساسی ترین سرچشمه اصوات موسیقی به نظر می آورد .
صدای انسان به چهار شکل یا طبقه صدا تقسیم می شود (جدول ۱/۱ را ببینید) : طبقه های دو گانه «کلید سل» ، یکی طبقه زیر (معمولا ً صدای زنان ، و از نظر موسیقی بالا) ، به نام «بخش سوپرانو» ، و دیگری طبقه بم (پائین) ، به نام «بخش آلتو» و طبقه های دوگانه «کلید فا» ، (معمولا ً صدای مردان) به ترتیب از زیر به بم (ازنظر موسیقی : زیر به بم) به نامهای «بخش تنور» و «بخش باس» . اکثر قطعه ها در ادبیات «آوازگروهی» – در فرهنگ غربی ، بر پایه این طبقه بندی چهار گانه ، یعنی SATB] Bass , Tenor , Alto , Soprano] نوشته شده ، و بسیاری از سازها در رابطه با طبقه های چهار گانه بالا گروه بندی شده اند . در هر یک از طبقه های چهار گانه ، کم و بیش طبقه بندی های جزئی تری وجود دارد . مثلا در بخش «سوپرانو» ، ما به رده «کولوراتور» (coloratura = که مخصوص ملودیهای آرایشی است) ، « لیریک» (Lyric = صدائی زیر و قابل انعطاف) «دراماتیک» (dramatic = صدائی پرتر ، معمولا برای موسیقی ای جدی) ، «متزو» (بخشی که وسعت صدایش با بخش «آلتو» در تعداد زیادی از نتها مشترک است) ، برخورد می کنیم . میان بخشهای «تنور» و «باس» نیز ، بخشی از صدای انسانی هست که با هر دو بخش بالا و پائین خود بسیار نتهای مشترک دارد . در جدول بعد وسعت و میدان صدا و خصوصیتهای دیگر هر یک از بخشهای چهارگانه اصلی آمده است . به نمونه های داده شده در ستون آخر جدول نیز گوش فرا دهید و به این وسیله روابط میان چهار طبقه صدای انسان را مطالعه کنید .
جدول ۱/۱ بخشهای آوازی
بخشهای آوازی | میدان صوتی ( ن. ک. | طنین و امکانات اجرائی | نقشهای ویژه در همسرایی | نمونه های تک سرایی |
سوپرانو | ۱- میدان صوتی بالا۲- د رمقایسه با بیشتر سازها ، درادای وسعت صوتی کوچک | کولوراتورا : چابک در اصوات بالادراماتیک: صدای پر و قوی لیریک : سبک متزو- سوپرانو : قوی در اصوات پایین | در همسرا معمولا ً نقش اجرائی ملودی را برعهده دارد | نمونه بالا ۱/۱۰ وردی : «Sempre libera»از اپرای لاتراویاتا |
آلتو | ۱- دارای میدان صوتی پایینتر از سوپرانو۲- وسعت صوتی کوچک | ۱- تیره ، گرفته ، غنی۲- کمتر از سوپرانو چابک | ۱- معمولاً هارمونی نزدیکی را با سوپرانو اجرا می کند ۲-گهگاه به اجرای نقش مقابل ملودی می پردازد | نمونه ۱/۱۱برامس : راپسودی برای آلتو ۵۳ |
تنور | ۱-میان بخشهای دوگانه صدای مردان بخش بالاتر ، آلتو۲- وسعت صوتی کوچک | تنور حماسی : درخشان و قویلیرک : سبک دراماتیک : پر بیان کننده | ۱- هرچند در نقش مقابل سوپرانو در میدان صوتی بم ، تنور به اجرای ملودی می پردازد۲- معمولاً با آلتو هارمونی را کامل می کند | نمونه۱/۱۲هندل : « هر وادی باید بلند شود از ارتوریوی مسیح |
باس | ۱- پایین ترین میدا میان همه بخش ها۲- وسعت صوتی کوچک | باریتون : میدان صوتی بالا و لیریکباس – باریتون : وسعت برزگ صوتی باس زیرین : میدان صوتی پایین ، قوی | د رهمسرا پایه هارمونی را تامین می کند. | نمونه ۱/۱۳موزار:« آه ایزیس وازیریس » اپرای نی سحر آمیز |
اقباس از کتاب دعوت به شنیدن ، نوشته ریچارد- ل .وینک – لوئز- ج . ویلیامز . برگردان به فارسی : پرویز منصوری