سازهای زهی
سازهای زهی نه فقط مهمترین و حجیم ترین قسمت ارکستر است ، بلکه تمام ارکستر نیز می تواند بود . ارکستر بدون قسمت های دیگر ، هنوز «ارکستر» است ، ولی بدون سازهای زهی ، احتمالاً «باند» ، «همنواز» ، یا حتی یک «دسته سازهای هم طنین» بوده و دیگر ارکستر نیست . در اوائل قرن هفدهم ، گروهی از سازهای زهی به تنهائی می توانستند ارکستری تشکیل دهند . سازهای بادی چوبی ، بادیهای مسی و ضربی ها به تدریج به ارکستر افزوده شدند و به موازات پیشرفت امکانات «سازبندی» و تنظیم ، سازهای افزوده نیز به کمال بیشتری دست یافتند . اما سازهای زهی تاکنون همچنان به مثابه مرکز ثقل ارکستر باقی ماندند.
سازهای خانواده زهی – و ویولن ، ویولن آلتو ، ویولنسل ، و کنترباس – به ترتیب در نقش مقابل بخشهای صدای انسانی ، «سوپرانو» ، «آلتو» ، «تنور» و «باس» قرار می گیرند ، زیرا وسعت نسبی صدایشان ، و نیز نقشهای مشخصشان کم و بیش به ترتبیب با بخشهای نامبرده بالا برابراست . اما هر ساز زهی ، به هر حال میدان صدائی بسیار وسیعتر از این میدان صدا در بخشهای صدای انسانی هم طراز خود دارد (این نکنه در جداول ۱/۲ ص ۴۲ نشان داده شده است) . تمام اعضای این خانواده از نظر شکل و طرز اجرا به هم شبیه اند : صوت در نتیجه کشیدن آرشه ، عمود بر یک یا چند سیم از سیمهای چهارگانه ساز حاصل می شود ، یا گاه انگشتان دست بر روی سیمها زخمه می زنند . تمام سازهای این خانواده می توانند نقشهای بسیاری را برعهده گیرند ، بیان بسیار موثری داشته باشند ، و ، به خاطر شباهتهای آکوستیکی شان ، همگی صوتی کم و بیش همرنگ و همگون حاصل کنند .
نوازندگان سازهای زهی ، بر خلاف سازهای بادی (چوبی و مسی) که لبها و نفسشان گاهگاه به استراحت و وقفه نیاز دارد ، قادر به ایجاد اصواتی بسیار طولانی هستند . و این دلیل دیگری است که سازهای زهی ، طی تاریخ تحول موسیقی غرب ، در مرکز پیدایش ارکستر قرار گرفته اند . وظیفه اصلی و عمده سازهای زهی در ارکستر نمایش جوهر مواد موسیقائی است . در ارکستر مدرن ، ما با دو بخش ویولن ، یکی زیرتر و دیگری بم تر ، یا بخش ویولنهای اول و بخش ویولنهای دوم ، سرکار داریم . ملودی عموماً به ویولنهای اول سپرده می شود ، بخش باس را ویولنسل ها و کنترباسها، و مواد هارمونی را ویولن دوم ها و ویولن آلتوها اجرا می کنند . جدول ۱/۲ ارتباط هر یک ازبخشهای انفرادی این خانواده را با بخش دیگر نشان می دهد . برای شناختن هر یک از سازهای این خانواده در کنار جدول تصویری ضمیمه شده است . در جدول شرح میدان ، وسعت صدا ، و طنین و نقش هریک آمده است . نمونه های شنیدنی مذکور در جدول نیز در شناختن طنین مخصوص هر ساز و ظرفیت هر ساز کمکی موثر است .
زهی ها
سازها | میدان صوتی | طنین و امکانات اجرائی | نقشهای ویژه در همنوازی | نمونه ها |
| ویولنوسیله حصول صوت در آن : کشیدن یک آرشه عمود و مماس برسیمها ، یا زخمه زدن برآنها | ۱- بالاترین ساز میان زهیها۲- میدان بسیار گسترده
| 1-درخشان ، روشن ، بسیار بسیار چابک۲- با طیف و سیعی از سیمها و طنینها ممکن شامل رنگهای غنی ، صدا دار ، خشن ، تیز، زیبا، آرامش بخش احتراز کننده و نافذ | ۱- دو گروه مشخص ساز : ویولنهای اول به اجرای ملودی می پردازند . وهمانند بخش سوپرانو هستند ویولنهای دوم نعمولاً نقش اجرای هارمونی دارند ، همانند بخش آلتو۲- یارای اجرای پاساژهای تند ، تزئینی و ماهرانه هستند | نمونه ۱/۱۴مندلسون: کنسرتو ویولن در«می مینور» ک. ۶۴ |
| ویولن آلتو وسیله حصول صوت در آن : کشیدن یک آرشه عمود و مماس برسیمها ، یا زخمه زدن برآنها | ۱- در سطح زیر وبمی اندکی پایین تر از ویولن۲- میدان صوتی تنگتراز ویولن | ۱- تیره تر از ویولن و کمتر چابک۲- کمابیش تو دماغی ، غنی ، نافذ ، تیره آرامش بخش ، لیریک | ۱- معمولاً هارمونی نزدیکی را با سوپرانو اجرا می کند۲- گهگاه به اجرای نقش مقابل ملودی می پردازد
| نمونه ۱/۱۵هیندمیت : «قو گردان» موومان دوم |
ویولنسلوسیله حصول صوت در آن : کشیدن یک آرشه عمود و مماس برسیمها ، یا زخمه زدن برآنها
| 1-در سطح زیر و بمی : پایین تر از ویولن و ویولن آلتو۲- وسعتی صوتی که بر هر سه ساز تداخل می کند . | ۱- بسیار قوی و زنگدار ، چابک تر از کنترباس۲- کمابیش گرم ، غنی ، مشدد ، نافذ ، لیریک . | ۱- معمولاً همانند بخش باس آوازی ، به تامین پایه هارموی می پردازد.۲- گاه همانند بخش آوازی
۳- احیاناً به اجرای ملودی می پردازد | نمونه۱/۱۶شومان : کنسرتو برای ویولنسل و ارکستر ک . ۱۲۹ |
| کنترباس وسیله حصول صوت در آن : کشیدن یک آرشه عمود و مماس بر سیمها ، یا زخمه زدن برآنها | ۱- پایین ترین سطح زیر و بمی۲- وسعتی صوتی کوچکتر ازهمه سازهای زهی
۳-یک اکتاو پایین تر از سطحی است که در پارتیتور نوشته شده است . | ۱- قوی ، پر ، ضخیم ، زنگدار ، ۲- کمتر از همه سازهای زهی چابک ممکن است حتی کسل کننده و سبب ناراحتی شود. | ۱- همانند بخش باس به تامین پایه هارموئنی می پردازد معمولاً بخش ویولنسل رادر یک اکتاو پایین تر مضاعف می کند .۲- به علت دشواری اجرا به ندرت ملودی اجرا میکند . اما گهگاه در اجرای قسمتی از ملودی سهیم است. | تکه پاساژهانمونه ۱/۱۷
مسن سان «فیل» از کارناوال حیوانات |
اقباس از کتاب دعوت به شنیدن ، نوشته ریچارد- ل .وینک – لوئز- ج . ویلیامز . برگردان به فارسی : پرویز منصوری
الرئيسية 
عنوان: ابزارهای صوتی در موسیقی (سازهای زهی) 
7/11/2015, 8:06 am
